Oudheid, reinheid en gezondheid

Eeuwenlang heerste de opvatting dat Griekse en vooral Romeinse steden vele malen hygiënischer waren dan hun middeleeuwse opvolgers: een strikte scheiding van drink- en afvalwater, geen grote hoeveelheden modder, vuilnis en drek in het straatbeeld en mensen deden aan een goede lichaamsverzorging. Hierdoor leefde men gezonder en waren er ook minder epidemieën. Dit beeld werd nog versterkt door schilderijen en Hollywoodfilms die zich in deze tijd afspelen. Vanaf het eind van de twintigste eeuw heeft onderzoek echter uitgewezen dat de stedelijke hygiëne in de Grieks-Romeinse wereld minder verschilde van die van de middeleeuwen dan vaak werd gedacht. In de Grieks-Romeinse wereld was evengoed sprake van vuilnis, uitwerpselen en stankoverlast en er waren wel degelijk epidemieën. Het water waar men zich in waste was niet altijd schoon; er was weliswaar een scheiding van drinken afvalwater, maar de befaamde riolen dienden in eerste instantie voor de afvoer van regen- en moeraswater, waar eventueel een urine- en fecaliënafvoer op kon worden aangesloten. Ook de interactie met de antieke geneeskunde komt in dit boek aan de orde: in hoeverre kwamen de opvattingen van medische auteurs overeen met die van stadsbestuurders en uitvoerders? Als gevolg van de afwezigheid van kennis op het gebied van bacteriologie werden stank, ziekten en epidemieën toegeschreven aan hogere machten en verstoringen van de individuele verhoudingen van lichaamssappen en kwaliteiten. Tevens moet men zich realiseren dat men in de Grieks-Romeinse wereld andere opvattingen had over 'vuil' dan wij; over ethische 'onreinheid' en de dood werd aanzienlijk negatiever gedacht dan over fysiek vuil, dat feitelijk de echte bedreiging vormde. Bacteriën werden reeds rond 1700 ontdekt, maar ook toen duurde het nog bijna twee eeuwen voordat ontdekt werd dat bacteriën, en niet de stank, de volksgezondheid in gevaar brachten. Over de auteur Dr. Cornelis van Tilburg studeerde Klassieke Talen aan de Universiteit Leiden. Momenteel is hij hier werkzaam als onderzoeker bij Griekse en Latijnse Talen en Culturen (Faculteit der Geesteswetenschappen), waar hij ook promoveerde. Naast zijn onderzoek naar verkeerscirculatie en stadshygiëne in de Grieks-Romeinse wereld (hij heeft hierover verscheidene publicaties op zijn naam staan) is hij sinds 2007 eindredacteur van aanvankelijk het tijdschrift Geschiedenis der Geneeskunde, later voortgezet als de cahierreeks Geschiedenis van de Geneeskunde en Gezondheidszorg.