Dilemma's en keuzes

Dilemma's en keuzes is een sociale ethiek, gericht op de actuele praktijk van welzijn en hulpverlening. Het boek behandelt thema's van deze tijd, waarmee ieder te maken kan krijgen. De gepresenteerde ethiek is actueel, maar bouwt ook voort op denkwijzen die al veel langer dan vandaag meegaan. Dilemma's en keuzes kent een driedeling: inleiding en positiebepaling, daarna een verdere uitwerking en ten slotte de afronding. In de positiebepaling staat de maatschappelijke dynamiek centraal, wat leidt tot veel aandacht voor een dialectische en systeemgerichte, contextuele benadering. Ethisch denken en handelen betekent leren omgaan met de vrijheid van de mens. Het beginsel vrijheid is niet alleen mooi, maar brengt ook sociale verantwoordelijkheden met zich mee. De verhouding van vrijheid en verantwoordelijkheid, toegepast op concrete situaties waarin meer mensen betrokken zijn, komt uitgebreid aan bod in Dilemma's en keuzes. Dilemma's en keuzes staat midden in de actuele praktijk van welzijn en hulpverlening en kan ook voor een bredere doelgroep interessant zijn. Tevens is het boek bruikbaar voor hogere leerjaren van het hbo en andere vormen van hoger onderwijs. Inhoud Voorwoord. Over soorten ethiek en de zin van filosofie 7 1 Inleiding. Ethiek in een notendop 15 2 Dynamiek en grenzen van de dynamiek 29 Positiebepaling: dialectiek, systeembenadering 3 Pleidooi voor een ethiek die de dynamiek van de werkelijkheid erkent 43 4 Ethiek als communicatietheorie 59 Sluitende aanpak? 5 Contact als filosofische categorie 69 De mens als sociaal wezen; in contact met de ander ontstaat het mens-zijn 6 Wat betekent Marx' sociale dialectiek voor de actuele ontwikkeling van de hulpverlening? 79 7 De vrijheidsfilosofie van Jean-Paul Sartre 95 Sartres denken als vruchtbare invalshoek 8 De verdere ontwikkeling van een maatschappelijk kader als bestaansvoorwaarde van individualisering 111 9 Distantie en betrokkenheid, ofwel Over de kunst een eindje om te fietsen 121 10 Kan de ethiek een risico van een te smal perspectief vermijden? 133 Universaliteit van humane waarden en de waarde van de multiculturele samenleving Zorg als universeel principe? 11 Verbreding van het gezichtspunt van het autonome individu in de hulpverlening 149 12 Angst als inperkend levensperspectief 161 13 Autonomie en dwang in de psychiatrie. 171 Is dwang soms geoorloofd of zelfs een zorgplicht? 14 Waarheid en onwaarheid in de hulpverlening. 193 Vullen praatjes gaatjes? 15 Zware kwesties niet vermijden. 199 Buurten, zwerven & drugs 16 Open communicatie en de paradox van de misplaatste flinkheid. 209 Ethiek en management 17 Voorbeeldgedrag, herhaling, moralisme en ethiek, ofwel Kan ethiek worden geleerd? 217 18 Perspectief: sociale normativiteit en eigen verantwoordelijkheid 225 19 Puzzelen met principe. 229 Een antwoord op de voornaamste probleemstellingen en een praktische toepassing ervan Noten 243 Verklarende woordenlijst 253 Vragen en opdrachten voor discussie en onderwijs 265 Literatuur 275 Personenregister 283